हिमाल प्रेस 
म्याग्दी– सामान्यतया वैशाखमा फुल्नुपर्ने लालीगुराँस म्याग्दीको जंगलमा माघ महिनादेखि फुलेर फागुन आइपुग्दा राताम्मे भएको छ। लालीगुराँस समयभन्दा अगाडि नै फुले पनि हिउँद घर्कीसक्दासम्म अझै हिमपात भएको छैन।
आइतबार सामान्य वर्षा भए पनि माटो भिज्नेगरी हिउँदे वर्षासमेत नहुँदा हिउँदे खाद्यान्न उत्पादन घट्ने भयले किसान चिन्तित छन्। मौसममा आएको परिवर्तनले लालीगुराँस दुई महिनाअगाडि नै फुलेको स्थानीयवासी बताउँछन्।
धवलागिरि गाउँपालिकाका झकबहादुर छन्त्याल चैत वैशाखमा फुल्नुपर्ने लालीगुराँसमा माघमै कोपिला लागेर मध्यफागुनसम्म आइपुग्दा जंगलै राताम्ये हुनेगरी ढकमक्क फुलिसकेको बताउँछन्।
चैत दोस्रो हप्ता लालीगुराँस फुलेर जंगल राताम्मे हुनुपर्नेमा फागुन महिनामै फुलेर सबैलाई अचम्मित बनाएको छ। अघिल्लो वर्ष चैत-वैशाख महिनामा मात्र लालीगुराँस फुल्ने गर्दथ्यो। यसवर्ष हिउँदमा हिमपात नभएर वर्षा कम भए पनि लालीगुराँस भने राम्रोसँग फुलेको हो।
पश्चिमी म्याग्दीको मालिका, मंगला, धवलागिरि र उत्तरी म्याग्दीको अन्नपूर्ण, रघुगंगा गाउँपालिकाका विभिन्न जंगलमा लालीगुराँस फुलेर राताम्यै भएको स्थानीयवासी बताउँछन्। लालीगुराँस फुलेसँगै जंगल रातै देखिन थालेपछि स्थानीयवासी रमाउन थालेका छन्।
कृषि प्राविधिक जगत बानियाँ मौसममा आएको परिवर्तनका कारण तापक्रम वृद्धि भएकाले पनि लालीगुराँस चाँडो फुलेको हुनसक्ने बताउछन्। उनका अनुसार उच्च हिमाली क्षेत्रमा चैत दोस्रोदेखि वैशाख महिनासम्म लालीगुराँस फुल्ने समय हो।
यसबारे थप अध्ययन गर्नु आवश्यक रहेको उनको भनाइ छ।
लालीगुराँससँगै रमाउँदै पर्यटक
यसवर्ष साविकभन्दा पहिले नै लालीगुराँस फुलेर जंगल नै राताम्यै भएपछि लालीगुराँससँग रमाउन आन्तरिक पर्यटक लेक उक्लन थालेका छन्। यसवर्ष पुसदेखि नै लालीगुराँस फुलेर म्याग्दीका ग्रामीण जंगल राता देखिन थालेका छन् भने काफल र ऐँसेलुजस्ता जंगली फल पनि बेमौसममै फल्न सुरु भएको छ।
फागुनको मध्यदेखि कोपिला लाग्न सुरु हुने लालीगुराँस यसवर्ष भने फागुनको दोस्रो सातामा नै ढकमक्क फुलेका हुन्। यसैगरी जंगली फलफूल र कन्दमूल पाक्न थालेका छन्। बेमौसममा नै लालीगुराँस फुल्नु र जंगली फलको मौसमी चक्र परिवर्तन हुनामा तापमान अर्थात् जलवायु परिवर्तनको प्रत्यक्ष असर परेको वातावरणविद्हरूको भनाइ छ।
‘लालीगुराँसको फूल चैत, वैशाख महिनामा फुल्ने गर्दथ्यो तर केही वर्षयता बढ्दै गएको गर्मीसँगै लालीगुराँस चाँडै फुल्न थालेको छ,’ बेनी नगरपालिका-२ ज्यामरुककोटका वेद उपाध्यायले भने।
लालीगुराँस मात्रै नभएर अन्य फूलसमेत बेमौसममा फुल्न थालेका र अन्नबालीमा समेत यसको असर देखिएको मालिका गाउँपालिका-३ का जगबहादुर विक बताउँछन्।
‘अहिले बेमौसममै काफल, तिदुलगायत जंली फल पाकेको र गुराँस फुलेको देख्न पाइएको छ,’ उनले भने।
वातावरणविद् चन्द्रमणि सापकोटाका अनुसार स्वाभाविक समयअघि नै गुराँस फुल्नु र बेमौसमी फल फल्नु स्वाभाविक प्राकृतिक गुण नभएर वातावरणीय असर हो।
विश्वमा बढ्दो तापक्रम वृद्धि र जलवायु परिवर्तनका कारण कतिपय देखिने र धेरै नदेखिने परिवर्तन भइरहेका छन्।
जलवायु परिवर्तनका कारण हिमाल, वनस्पति, मानव स्वास्थ्य र महिलाको प्रजनन प्रक्रियामा समेत धेरै परिवर्तन देखिएको उनी बताउँछन्।
उच्च हिमाली बस्तीमा पनि लामखुट्टे
गर्मी ठाउँमा मात्र पाइने लामखुट्टे हाल उच्च पहाडी र हिमाली भेगमा पनि देखिन थालेको छ। जलवायु परिवर्तनकै कारण जडीबुटी तथा वनस्पति लोप भइसकेका छन्।
साथै पृथ्वीमा समयमै पानी नपर्ने र परे पनि कहिले अतिवृष्टि त कहिले अनावृष्टि हुने भइरहेको छ। यसैगरी कहिले अत्यधिक वर्षा भई धनजनको विनाश हुने त कहिले पानी नै नपरी खेतीबाली तथा वनजंगल नै सुक्ने अवस्था आइरहेको छ।
जलवायु परिवर्तनकै कारण नयाँ नयाँ रोग देखिएका छन्। यसले विश्वकै लागि एक प्रमुख चुनौतीको विषय बनाएको र असर बढ्दै जाँदा नेपालका हिमाली क्षेत्रमा पाइने महत्त्वपूर्ण जडीबुटी यार्सागुम्बालगायत वनस्पति पनि लोप हुने खतरा बढेको छ।
वायुमण्डलको तापक्रम, हावाको बहाव र बर्षातमा हुने घटबढका कारण पृथ्वीको कुनै पनि भागको मौसममा हुने परिवर्तन नै जलवायु परिवर्तन हो। पृथ्वीको वायुमण्डलमा खासगरी नाइट्रोजन, अक्सिजन, कार्बनडाइअक्साइडजस्ता ग्यास घटबढ भएमा जलवायु परिवर्तन हुने मौसमविज्ञहरू बताउँछन्।
हाल पृथ्वीको वायुमण्डलमा कार्बनाडाइअक्साइड, नाइट्रोजन र मिथेनजस्ता ग्यासको मात्रा दिन प्रतिदिन बढ्दै गइरहेकाले वायुमण्डल असन्तुलन भएर र हरितगृहको ग्यास बढ्न पुग्दा पनि जलवायु परिवर्तन हुन्छ।
जलवायुमा भएको परिवर्तनका कारण मानव स्वास्थ्यमा समेत नराम्रो असर देखिन थालेको चिकित्सक तथा वातावरण विज्ञ बताउँछन्। -राससको सहयोगमा
