हिमाल प्रेस 
काठमाडौँ- बेलायतका अधिराजकुमार एन्ड्रयुले आफ्ना सम्पूर्ण शाही उपाधि र विशेषाधिकार गुमाएका छन्। राजा चार्ल्स तृतीयको औपचारिक आदेश आएसँगै उनी केवल ‘एन्ड्रयु माउन्टबेटन-विन्डसर’ नामले चिनिने भएका हुन्। उनी राजा चार्ल्सका भाइ हुन्। चार्ल्सका तीन भाइ मध्ये एन्ड्रयु माइला हुन्। कान्छा भाइ भने इडनवर्गका प्रिन्स छन्। राजा चार्ल्सका एक बहिनी आने पनि छिन्। एलिजावेथ द्वितिया र फिलिपका चार सन्तान मध्ये एन्ड्रयु एक हुन्।
बकिङह्याम दरबारले बिहीबार राति जारी गरेको विस्तृत विज्ञप्तिमा उल्लेख भएअनुसार, राजकुमार एन्ड्रयुले अब कुनै पनि शाही उपाधि, सैन्य पदवी वा सार्वजनिक विशेषाधिकार प्रयोग गर्न पाउने छैनन्। यो निर्णयले राजपरिवारको इतिहासमा नैतिक जिम्मेवारीको एउटा नयाँ मापदण्ड स्थापित गरेको छ।
अघिल्लो महिना नै एन्ड्रयुले ‘डुक अफ योर्क’ लगायतका प्रमुख उपाधि स्वेच्छिक रूपमा त्यागिसकेका थिए। यसपटक भने उनको नाम, निवास र सम्पूर्ण शाही संरचना पूर्ण रूपमा अलग गरिएको छ। उनको विन्डसरस्थित ऐतिहासिक ‘रोयल लज’ को बसोबास अधिकार पनि अब समाप्त भएको दरबारले पुष्टि गरेको छ। यो भव्य निवास अब राजपरिवारको अन्य सदस्यहरूका लागि उपलब्ध हुनेछ।
विवादको जरा
राजकुमार एन्ड्रयु लामो समयदेखि कुख्यात अमेरिकी व्यापारी तथा यौन दुराचारी जेफ्री इप्स्टेनसँगको घनिष्ठ सम्बन्धका कारण विवादको केन्द्रमा थिए। इप्स्टेनको यौन शोषण सञ्जालमा संलग्नताको आरोपपछि एन्ड्रयुले २०१९ मा नै सार्वजनिक जीवनबाट अलग हुने घोषणा गरेका थिए। तर, अमेरिकी महिला भर्जिनिया जुफ्रेको मुद्दाले यो प्रकरणलाई नयाँ उचाइ दियो। जुफ्रेले आफूमाथि किशोरावस्थामै एन्ड्रयुले तीनपटक जबर्जस्ती यौन सम्बन्ध कायम गरेको दाबी गरेकी थिइन्।
गत अप्रिलमा ४१ वर्षको उमेरमा निधन भएकी जुफ्रे मानव तस्करी र यौन शोषणविरुद्धको अग्रणी अभियान्ता थिइन्। उनको हालै प्रकाशित आत्मकथाले ब्रिटिश राजपरिवारमाथि फेरि प्रश्न उठाएको थियो। यसैबीच, २०११ का केही पुराना इमेलहरू सामाजिक सञ्जालमा सार्वजनिक भए, जसमा एन्ड्रयु र इप्स्टेनबीच निरन्तर सम्पर्क रहेको प्रमाणित हुन्छ। एन्ड्रयुले भने यो मित्रता धेरै अघि नै टुटिसकेको दाबी गर्दै आएका छन्।
एन्ड्रयुको भनाइ
आफूमाथि लागेका सबै आरोपलाई एन्ड्रयुले अस्वीकार गरेका छन्। बकिङह्याम दरबारलाई पठाइएको एक लिखित वक्तव्यमा उनले भनेका छन्, ‘मैले कहिल्यै पनि कुनै गलत कार्य गरेको छैन। यी आरोपहरू पूर्ण रूपमा आधारहीन छन् र मलाई बदनाम गर्नका लागि गरिएका षड्यन्त्र हुन्। तर, राजपरिवारको गरिमा र सार्वजनिक विश्वासलाई सम्मान गर्दै मैले यो निर्णय स्वीकार गरेको छु। म अब निजी जीवनमा केन्द्रित हुनेछु र मेरो परिवारको साथमा शान्तिपूर्वक बस्नेछु।’
उनले इप्स्टेनसँगको सम्बन्धलाई ‘गम्भीर भूल’ भएको स्वीकार गरे पनि कुनै आपराधिक गतिविधिमा संलग्न नभएको जोड दिएकाे अन्तराष्ट्रिय सञ्चार माध्यमहरूले जनाएका छन्।
बकिङह्यामको अडान
‘राजकुमार एन्ड्रयुले आरोपहरू अस्वीकार गरेको भए पनि, राजपरिवारले सार्वजनिक हित, नैतिक जिम्मेवारी र संस्थाको दीर्घकालीन विश्वसनीयतालाई प्राथमिकता दिँदै यो कदम चालेको हो। यो निर्णय राजशाहीको गरिमा जोगाउने र नयाँ पुस्ताका लागि उदाहरण प्रस्तुत गर्ने उद्देश्यले गरिएको छ,’ दरबारको विज्ञप्तिमा उल्लेख छ।
बेलायती समाजमा यो निर्णयलाई ‘नैतिक साहसको उत्कृष्ट नमुना’ का रूपमा लिइएको बेलायती सञ्चारमाध्यमहरूले लेखेका छन्। प्रमुख विश्लेषकहरूले यसलाई राजपरिवारको छवि पुनर्स्थापनाको रणनीतिक कदम ठानेका छन्। लन्डन स्कूल अफ इकोनोमिक्सका प्राध्यापक डा. इमिली थम्पसनका धारणाहरु सार्वजनिक भएका छन्। उनी भन्छिन्, ‘यो घटनाले राजतन्त्रलाई आधुनिक युगको पारदर्शिता र जवाफदेहितासँग जोड्ने प्रयास हो।’
आगामी संसद सत्रमा ‘डुक अफ योर्क’ उपाधि पूर्ण रूपमा कानूनी रूपमा खारेज गर्ने विधेयक पेस हुने सम्भावना छ। विपक्षी दलका सांसदहरूले पनि यो कदमको स्वागत गरेका छन्। राजकुमार एन्ड्रयुको उपाधि खारेजीले बेलायती राजतन्त्रभित्र नैतिक उत्तरदायित्वको एउटा स्वर्णिम अध्याय खोलेको छ।
बकिङह्याम दरबारले यसलाई ‘राजशाहीको जनविश्वास पुनःस्थापनाको निर्णायक कदम’का रूपमा व्याख्या गरेको छ। यो घटनाले विश्वभरका राजकीय संस्थाहरूलाई पनि सार्वजनिक जवाफदेहिताको सन्देश दिएको छ। राजपरिवार अब थप पारदर्शी र जनमुखी बन्ने अपेक्षा गरिएको पनि त्यहाँको सञ्चारमाध्यमहरूले जनाएका छन्।
