राष्ट्र बैंकको स्वायत्ततामाथि हस्तक्षेप भएको आरोप लगाउँदै बिदा भए गभर्नर अधिकारी

काठमाडौँ– नेपाल राष्ट्र बैंकका गर्भनर महाप्रसाद अधिकारीको पाँचवर्षे कार्यकाल शुक्रबारदेखि सकिएको छ। आफ्नो कार्यकालमा राष्ट्र बैंकको स्वायत्ततामाथि ठाडो हस्तक्षेप भएको आरोप लगाउँदै पाँचवर्षे कार्यकाल पूरा गरेर अधिकारी बिदा भएका हुन्।

पाँचवर्षे कार्यकाल पूरा गरेर बैंकबाट बिदा हुँदै गर्दा यस अवधिमा सम्पादित प्रमुख काम तथा उपलब्धीबारे उनले जानकारी गराएका छन्। केन्द्रीय बैंक सञ्चलनको विश्वव्यापी मान्यता र मर्म अनुरूप यस बैंकको स्वायत्ततालाई अछुन्न राखिदिने सर्वोच्च अदालतलगायतलाई अधिकारीले कृतज्ञता व्यक्त गरेका छन्।

‘मेरो कार्यकाल दोस्रो वर्षमा पुग्दै गर्दा नेपाल राष्ट्र बैंकको नेतृत्वमाथि प्रहार भयोे र केन्द्रीय बैंकको स्वायत्तता माथि ठाडो हस्तक्षेप भयो,’ आफनो कार्यकालको समीक्षा गर्दै गभर्नर अधिकारीले भने।

उनले सम्पति शुद्धीकरण विषयमा ्सुपरीवेक्षण गर्न छुट्टै महाशाखा स्थापना गरिएको र वित्तीय समावेशीतासहितको ग्राहक संरक्षण महाशाखा स्थापनागरी बजार आचरण समेतको सुपरीवेक्षण गर्ने कार्य शुरु भइसकेको जानकारी गराए।

बैंकको काम कारबाहीलाई थप प्रभावकारी बनाउने उदेश्यले विगत पाँच वर्षको अवधिमा महत्वपूर्ण सुधारका कामहरु भएको उनले बताए।

‘मौद्रिक नीतिको आधुनिकीकरण गर्दै तरलता व्यवस्थापलाई थप प्रभावकारी बनाउँदै लगिएको छ। तरलता व्यवस्थापनलाई थप व्यवस्थित बनाई ब्याजदर करिडोरलाई प्रभावकारी बनाउन स्थायी निक्षेप सुविधा स्ट्यालाइजेशन फण्डलगायतका व्यवस्थाहरु कार्यान्वयनमा लगिएको छ,’ उनले भने।

गभर्नर अधिकारीले कोभिड महामारी, रुस–युक्रेन युद्ध तथा आपूर्ति संकटका कारण उत्पन्न आर्थिक चुनौतीहरूको सामना गर्दै मौद्रिक नीतिमा सुधार गरी देशको आर्थिक स्थायित्व कायम गर्न सफल भएको बताए।

गभर्नर अधिकारीले आफ्नो कार्यकालमा बाह्य क्षेत्रको दबाबलाई कम गर्न आवश्यक नीतिगत सुधार गरेकाले मुलुकको वित्तीय स्थायित्वलाई सबल बनाउन मद्दत पुगेको उल्लेख गरे। अहिले १४ दशमलव ४ महिनाको आयात धान्न सक्ने विदेशी मुद्रा सञ्चिति रहेको जानकारी दिँदै मौद्रिक नीतिहरूलाई समयसापेक्ष रूपमा परिमार्जन गर्दै मुद्रास्फीति लक्ष्यभित्रै सीमित राख्न सफल भएको उनले उल्लेख गरे।

‘कोभिड महामारीको प्रभावलाई न्यून गर्न राष्ट्र बैंकले विभिन्न सहुलियतपूर्ण वित्तीय तथा मौद्रिक नीतिहरू लागू गरेको थियो,’ उनले भने, ‘जटिल परिस्थितिमा बैंक तथा वित्तीय संस्थालाई कर्जा प्रवाहमा सहजता प्रदान गर्न लचिलो नीति अवलम्बन गरिएको थियो।’

लचिलो नीतिले व्यवसाय सञ्चालन तथा लगानी प्रवद्र्धनमा सकारात्मक असर पार्नुका साथै आर्थिक पुनरुत्थानमा टेवा पु¥याएको उनको भनाइ थियो। वित्तीय स्थायित्व सुनिश्चित गर्न बैंक तथा वित्तीय संस्थाको नियमन र सुपरिवेक्षण सुदृढ बनाइएको र जोखिम न्यूनीकरणका उपायहरू प्रभावकारी रूपमा लागू गरिएको गभर्नर अधिकारीले बताए।

पछिल्लो पाँच वर्षमा डिजिटल भुक्तानी प्रणालीमा उल्लेखनीय वृद्धि भएको, मोबाइल बैंकिङ, क्युआर कोड भुक्तानी, इन्टरनेट बैंकिङ तथा डिजिटल वालेटको प्रयोग उल्लेखनीय रूपमा बढेको उनको भनाइ थियो।

‘आर्थिक वर्ष २०७७र७८ को तुलनामा २०८०र८१ मा विद्युतीय भुक्तानी कारोबारमा दोब्बर वृद्धि भएको छ, जसले डिजिटल वित्तीय समावेशितालाई प्रवद्र्धन गर्न मद्दत गरेको छ,’ उनले भने।

गभर्नर अधिकारीले डिजिटल कारोबारको वृद्धिसँगै केन्द्रीय बैंकले साइबर सुरक्षालाई पनि प्राथमिकतामा राख्दै आवश्यक नीतिगत तथा प्रविधिगत सुधारहरू अवलम्बन गरेको बताए।

त्यस्तै संस्थागत सुधार र कार्यसम्पादनलाई थप प्रभावकारी बनाउन ११६ नीतिगत व्यवस्था तर्जुमा गरी कार्यान्वयनमा ल्याइएको उनको भनाइ छ। वित्तीय प्रणालीलाई सुदृढ बनाउन अन्तर्राष्ट्रिय अभ्यासअनुसारका नियमन तथा सुपरिवेक्षण विधि लागू गरिएको र बैंकिङ प्रणालीलाई डिजिटलाइजेसनतर्फ उन्मुख गराउने नीति अवलम्बन गर्दै वित्तीय संस्थाको साइबर सुरक्षामा विशेष ध्यान दिएको उनले उल्लेख गरे।

उनले राष्ट्र बैंकको सुधार यात्रा निरन्तर रहने उल्लेख गदैँ आगामी दिनमा पनि बैंकले प्रभावकारी नीति अवलम्बन गर्दै देशको आर्थिक स्थायित्व तथा समृद्धिमा योगदान पु¥याउने विश्वास व्यक्त गरे। कार्यक्रममा गभर्नर अधिकारीले राष्ट्र बैंकद्धारा विगत पाँच वर्षमा सम्पादित प्रमुख कार्य तथा उपलब्धि समेटेर तयार परिएको पुस्तकसमेत सार्वजनिक गरेका थिए।