बागलुङमा ऊनका कपडाले महिलाहरूमा ल्याएको परिवर्तन

बागलुङ- बागलुङको निसी, भुजी र तमानका अधिकांश स्थानीय परिवारहरू लामो समयदेखि भेडापालनमा सक्रिय छन्। पहाडी भेगमा अवस्थित यी गाउँहरूका किसानहरूले पछिल्लो समय भेडाको मासुसँगै ऊनको पनि उपयोग गर्न थालेका छन्।

निसीखोला गाउँपालिका–५ पुतली बजारकी ५७ वर्षीया पुनीकला घर्तिमगरको दैनिकी हालै परिवर्तन भएको छ। पुतली बजारमा चलिरहेको ऊन धागो बनाउने र कपडा तयार गर्ने तालिममा उनको समय बित्छ। बिहान र बेलुका घरका काम सकेपछि उनी १० बजेदेखि पुतली बजार पुग्छिन्। गाउँबाट संकलन गरेका भेडाका ऊनलाई सफा गर्ने, कोर्ने, बाँट्ने र कपडा तयार गर्ने काम सिकेकी छन्।

पुनले सानो छँदा गाउँमा ऊनका कपडा बनाउँथिन् र आफ्नो बाल्यकाल गाउँमै बनेका ऊनका कपडामा बिताइन्। समयसँगै विश्व बजारका कपडा गाउँसम्म पुग्न थाले र ऊनका कपडा बनाउने काम घट्न गयो। ‘हिजोआज ऊनका कपडा खस्रो देखिन्थे र तिनलाई लगाउने प्रवृत्ति घट्यो र बनाउने काम पनि धेरै कम भयो,’ पुनिकला भन्छिन्, ‘अब फेरि बजारमा ती कपडाहरू खोजी भइरहेको सुनेको छु। पहिले सिक्न सकिनँ, अब बूढेसकालमा भए पनि ती कपडाहरू बनाउने सोचमा छु।’

परम्परागत रूपमा भेडाको ऊनबाट बनेका कपडाको बिक्री वितरण घट्न थालेपछि यहाँका महिला समूहहरूले ऊनबाट तयारी सामग्री बनाउने तालिम लिन थालेका छन्। जिल्लाको निसीखोला र ढोरपाटन नगरपालिकामा चलिरहेको दिगो पर्यटन परियोजनाले यसका लागि तालिमको व्यवस्था गरेको छ। रुकुमका महिला प्रशिक्षकहरूले निसीखोला पुतली बजार र ढोरपाटन सुपुर्दुङमा १३–१३ महिलालाई ऊन निकाल्नेदेखि कपडा तयार गर्ने कार्य सिकाइरहेका छन्। ‘खेर गइरहेको ऊनलाई प्रयोगमा ल्याउँदा आम्दानी बढ्न सक्छ र घरको काम पनि चल्छ,’ ढोरपाटन–९ सुपुर्दुङकी आशा घर्तिमगरले बताइन्।

गाउँमा खस्रो कपडा भनेर ऊनका कपडाहरू प्रयोगमा आउन छाडेका थिए जुन अहिले विदेशमा पठाइने गरिएको छ। भेडाको ऊनबाट बनेका काम्लो, बख्खु, घुमलगायत कपडाले घामपानीबाट जोगाउने, वर्षौं टिक्ने र न्यानो बनाउछन्।

ढोरपाटन र निसीखोलामा एउटै परिवारले ५०० देखि १,५०० सम्म भेडाबाख्रा पाल्छन् र ती भेडाबाट प्रत्येक वर्ष ऊन निकालेर यसलाई उपयोगमा ल्याउने प्रक्रिया गरिएको छ। दिगो पर्यटन परियोजनाका समूह संयोजक अमर थापाले भने, ‘महिलाहरूलाई आयआर्जनका अवसर दिनका लागि तालिम सञ्चालन गरिएको हो।’ मासु स्थानीय स्तरमा बिक्री हुने र ऊनको निर्यातसमेत गर्न सकिने सम्भावना रहेको छ। एक जना काम्लो वा हापदुला बुन्ने कार्यमा समय लाग्ने भए पनि, यसको मूल्य १५,००० देखि ६०,००० सम्म पुग्न सक्छ।

महिलाहरूसँग तालिमका लागि प्रशिक्षक, आवश्यक उपकरण, ऊन र खाजा खानाको व्यवस्था परियोजनाले मिलाएको छ। तालिमपछि तयार हुने सामग्रीको बजारीकरणका लागि महिलाहरू समूह बनाएर काम गर्ने तयारीमा छन्।अघिल्लो समय किसानहरूले ऊन निकालेर फाल्ने गरे पनि स्थानीय महिलाहरूको सक्रियताले अब ऊनको प्रयोग बढेको छ। प्रशिक्षक रमी बुढा मगरले बताइन्। ‘किसानहरू सेतो ऊन प्रतिकिलो ५० र कालो ऊन प्रतिकिलो १०० मा बेचिरहेका छन्।’ बजारमा कालो ऊनका कपडाहरू सेतो र खैरो ऊनको भन्दा दोब्बर मूल्यमा बिक्री हुने गरेको छ।