चीनले अघि सारेको परराष्ट्र नीति र कूटनीतिक लक्ष्य

बेइजिङ- चिनियाँ परराष्ट्रमन्त्री वाङ यीले चीनको परराष्ट्र नीति र कूटनीतिक सम्बन्धका प्रमुख रणनीतिमाथि प्रकाश पारेका छन्। शुक्रबार १४ औँ राष्ट्रिय जनकांग्रेस (एनपीसी) को तेस्रो अधिवेशनका क्रममा आयोजित पत्रकार सम्मेलनमा उनले चीनको कूटनीतिको लक्ष्य अपरिवर्तित रहेको बताएका हुन्।

मन्त्री वाङले  सही कुरालाई कायम राख्न, युगको दिशा निर्देश गर्न, अन्तर्राष्ट्रिय निष्पक्षता र न्यायको रक्षा गर्न र विश्वशान्ति र स्थिरताको रक्षा गर्न अन्य देशहरूसँग मिलेर काम गर्ने बाचा गरेका छन्। उनले मित्रहरू स्थायी हुनुपर्ने र साझा हितहरू पछ्याउनुपर्ने पनि औँल्याए।

उनले भने, ‘चीनले विश्वास गर्छ कि मित्रहरू स्थायी हुनुपर्छ र हामीले साझा हितहरू पछ्याउनुपर्छ।’ अमेरिका पहिलो नीति, अन्तर्राष्ट्रिय संस्था र सन्धिहरूबाट फिर्ता हुने र विदेशी देशहरूलाई दिइने अमेरिकी सहायता निलम्बन गर्ने, परम्परागत सहयोगीहरूलाई धम्की दिने र चीनका लागि अन्य देशहरूलाई आफ्नो पक्षमा तान्ने यो राम्रो मौका हो कि होइन भन्ने बारेमा सोधिएको प्रश्नमा उनले उक्त टिप्पणी गरेका हुन्।

नयाँ चीन अन्तर्राष्ट्रिय न्यायको पक्षमा दृढतापूर्वक उभिएको र शक्ति राजनीति र प्रभुत्वको दृढतापूर्वक विरोध गर्दछ भन्दै उनले इतिहास पछाडि होइन, अगाडि बढ्नुपर्नेमा जोड दिए। वाङले पश्चिमी भनाइ ‘स्थायी मित्रहरू हुँदैनन्, केवल स्थायी स्वार्थहरू हुन्छन्’ उद्धृत गर्दै चीन साथीहरू स्थायी हुनुपर्छ र साझा स्वार्थहरू पछ्याउनुपर्छ भन्ने मा  विश्वास गर्ने औँल्याए।

वाङले भने, ‘कल्पना गर्नुहोस् यदि प्रत्येक देशले आफ्नो देशको प्राथमिकतालाई जोड दिन्छ र शक्तिको स्थितिमा रमाउँछ भने संसार जंगलको कानुनमा फर्कने छ, र साना र कमजोर देशहरूले पहिलो प्रभाव भोग्नेछन् र अन्तर्राष्ट्रिय नियम र नियमहरूको क्रमलाई गम्भीर धक्का लाग्नेछ।’

बेइजिङ मानवजातिका लागि साझा भविष्य भएको समुदाय निर्माणमा सामेल हुने देशहरूको संख्या बढ्दै गएको तथा तीन विश्वव्यापी पहलहरूलाई समर्थन गर्ने अन्य एक सयभन्दा बढी देशहरू र बेल्ट एन्ड रोड परिवार निर्माणमा सामेल हुने सबै देशहरूको तीन चौथाईभन्दा बढी देशहरू देखेर खुसी भएको पनि बताए।

‘इतिहासले प्रमाणित गर्नेछ कि वास्तविक विजेता त्यो हो जसले सबैको हितलाई ध्यानमा राख्छ र मानवजातिका लागि साझा भविष्य भएको समुदायले संसार प्रत्येक देशको हो र सबैको उज्ज्वल भविष्य हुनेछ भन्ने कुरा सुनिश्चित गर्नेछ,’ उनले भने, ‘शान्तिपूर्ण विकासको बाटो उज्ज्वल छ र यसले स्थिर र दिगो प्रगति सुनिश्चित गर्न सक्छ र यो सबै देशहरूको रोजाइ हुनुपर्छ।’

चीन अन्तर्राष्ट्रिय निष्पक्षता र न्यायलाई कायम राख्न, साँचो बहुपक्षीयताको पालना गर्न र समान र व्यवस्थित बहुध्रुवीय संसारका लागि व्यापक सहमति निर्माण गर्न संयुक्त राष्ट्र संघको बडापत्रको उद्देश्य र सिद्धान्तहरूलाई कायम राख्न एक प्रगतिशील शक्ति बन्ने पनि बताए। चीनले उच्च-स्तरीय खुलापन विस्तार गर्ने, विश्वसँग चिनियाँ आधुनिकीकरणका विशाल अवसरहरू साझा गर्ने, बहुपक्षीय स्वतन्त्र व्यापार प्रणालीको सुरक्षा गर्ने, खुला, समावेशी र गैर-भेदभावपूर्ण अन्तर्राष्ट्रिय सहयोग वातावरणलाई बढावा दिने र विश्वव्यापी रूपमा लाभदायक र समावेशी आर्थिक भूमण्डलीकरणलाई अगाडि बढाउनेछ।

चीनले चीनको वैज्ञानिक र प्राविधिक नवप्रवर्तनमा नाकाबन्दी र दमनको ‘भयानक आँधी’ तोड्ने पनि सुनाए। ‘कुनै पनि नाकाबन्दी, दमन चिनियाँ नवप्रवर्तनलाई रोक्न बलियो छैन,’ वाङले भने। डिपसिकको प्रभावशाली उदयले कृत्रिम बुद्धिमत्तामा चीनको नवप्रवर्तन क्षमता प्रदर्शन गरेको भन्दै विज्ञान र प्रविधि सबैलाई फाइदा पुग्ने र सबैले साझा गर्ने सम्पत्ति हुनुपर्ने पनि बताए। ‘हामी हाम्रो नवप्रवर्तनको फल धेरै देशहरूसँग बाँड्न र ताराहरू र महासागरहरूको रहस्यहरू संयुक्त रूपमा अन्वेषण गर्न तयार छौँ,’ उनले भने।

चीन-अमेरिका व्यापार सम्बन्धमा चिनियाँ परराष्ट्र मन्त्रीले चीन-अमेरिका व्यापार सम्बन्ध पारस्परिक रहेको भन्दै सहयोगबाट दुवै पक्षलाई फाइदा हुने तर यदि अमेरिकाले दबाबमा जोड गर्‍यो भने चीनले कडा प्रतिकार गर्ने बताए। उनले अमेरिकालाई विगतका वर्षहरूमा सुरु गरिएको कर युद्ध र व्यापार युद्धबाट के फाइदा भएको छ भन्ने कुरामा विचार गर्न आग्रह पनि गरे।

चीन र अमेरिका यस ग्रहमा लामो समयसम्म रहनेछन्। त्यसैले शान्तिपूर्ण सहअस्तित्व खोज्नुपर्छ भन्दै उनले अमेरिकाले चीनको विकासलाई वस्तुनिष्ठ र उचित तरिकाले हेर्नुपर्ने र चीनसँग सकारात्मक र व्यावहारिक आदानप्रदान गर्नुपर्नेमा जोड दिए।

मन्त्री वाङ यीले संयुक्त राष्ट्र संघमा ताइवान क्षेत्रको एक मात्र सन्दर्भ ‘चीनको प्रान्त ताइवान’ मात्र भएको औँल्याए। ‘ताइवान कहिल्यै पनि देश थिएन, विगतमा पनि थिएन र भविष्यमा पनि कहिल्यै हुने छैन,’ उनले भने, ‘कुनै पनि अधिकतम दबाव, धम्की वा ब्ल्याकमेलले १.४ अर्ब चिनियाँ जनताको एकतालाई कमजोर पार्न वा चिनियाँ राष्ट्रको महान पुनरुत्थानतर्फको हाम्रो ऐतिहासिक प्रगतिलाई रोक्न सक्दैन।’ उनले चीनको पूर्ण एकीकरणलाई समर्थन गर्न र कुनै पनि प्रकारको ‘ताइवान स्वतन्त्रता‘ को विरोध गर्न आह्वान पनि गरे।

वाङले चीन र रुसबीचको मित्रता तथा द्विपक्षीय सम्बन्ध परिपक्व, लचिलो र स्थिर रहेको पनि बताए। आफ्नो ऐतिहासिक अनुभवका आधारमा चीन र रुसले एकअर्काप्रति स्थायी छिमेकीपन र मित्रता कायम गर्ने र पारस्परिक लाभका लागि व्यापक रणनीतिक सहकार्य गर्ने निर्णय गरेका छन्, वाङले भने, ‘यो दृष्टिकोण दुवै देशका जनताको आधारभूत हित र समयको प्रवृत्तिसँग मेल खान्छ।’

रुस–युक्रेन द्वन्द्वमा चीनले पहिलो दिनदेखि नै वार्ता र वार्ताको माध्यमबाट राजनीतिक समाधानका लागि आह्वान गर्दै आएको र शान्तिका लागि सक्रिय रूपमा काम गरिरहेको तथा वार्ताका लागि दबाब दिइरहेको बताए। ‘चीनको अडान सधैँ वस्तुनिष्ठ र निष्पक्ष रहँदै आएको छ, हाम्रो आवाज सधैँ शान्त र सन्तुलित रहेको छ,’ वाङले भने, ‘द्वन्द्वमा कोही पनि विजयी हुँदैन, तर सबैले शान्तिमा लाभ पाउँछन्। वार्ताको टेबुल त्यही हो जहाँ द्वन्द्व अन्त्य हुन्छ र शान्ति सुरु हुन्छ।’

उनले प्यालेस्टाइनको प्रश्न मध्यपूर्वको मुद्दाको केन्द्रमा रहेको उल्लेख गरे। ‘मध्यपूर्वमा शान्ति बिना विश्व स्थिर हुन सक्दैन,’ वाङले भने, ‘दुई राज्य समाधान प्राप्तिमा ध्यान केन्द्रित गर्न र स्वतन्त्र प्यालेस्टाइन राज्यको स्थापनामा सहयोग गर्न आग्रह गर्दछु। ‘गाजा प्यालेस्टाइनी जनताको हो। यो प्यालेस्टिनी भूभागको अविभाज्य भाग हो।’

वाङले विश्वलाई जंगलको कानुनमा फर्कनबाट रोक्न सबै देशले सार्वभौम समानताको आधारशिला बलियो पार्नुपर्ने, निष्पक्षता र न्यायको सिद्धान्तलाई कायम राख्नुपर्ने, बहुपक्षीयताको पालना गर्नुपर्ने र अन्तर्राष्ट्रिय विधिको शासनको अधिकारलाई सुदृढ पार्नुपर्नेमा जोड दिए। ‘चीन स्वाभाविक रूपमा ग्लोबल साउथको सदस्य हो, किनकि हामीले इतिहासमा उपनिवेशवाद र आधिपत्यसँग सँगै लडेका छौँ र हामी विकास र पुनरुत्थानको साझा लक्ष्यप्रति प्रतिबद्ध छौँ,’ उनले भने। संसारमा जस्तोसुकै परिवर्तन भए तापनि चीनको हृदय सधैँ ग्लोबल साउथसँग रहने र ग्लोबल साउथमा जरा गहिरिँदै जाने पनि औँल्याए।

एसिया मुख्य शक्ति प्रतिद्वन्द्विताको अखाडा नभई अन्तर्राष्ट्रिय सहयोगका लागि नमुनाका रूपमा काम गर्नुपर्ने पनि बताए। उनले भने, ‘एसिया त्यो ठाउँ हो जहाँ चीनले आफ्नो घर भन्छ र आफ्नो भविष्य निर्माण गर्छ। यो चीन र अन्य एसियाली मुलुकहरूको साझा घर पनि हो।’ चीन र भारत एकअर्काको सफलतामा योगदान पुर्‍याउने साझेदार हुनुपर्ने र दुई देशले सीमा विवादलाई आफ्नो सम्बन्धलाई परिभाषित गर्न दिनुहुँदैन वा विशिष्ट मतभेदलाई द्विपक्षीय सम्बन्धको व्यापक गतिशीलतालाई प्रभावित गर्न दिनुहुँदैन भन्दै निष्पक्ष र तार्किक समाधान नभएसम्म सीमा क्षेत्रमा शान्ति र स्थिरता कायम गर्न दुई देशसँग बुद्धिमत्ता र क्षमता छ भन्ने विश्वास व्यक्त गरे। चीन र भारत ग्लोबल साउथका प्रमुख सदस्य रहेको उल्लेख गर्दै वाङले दुई छिमेकीलाई हातेमालो गर्न आह्वान गर्दै यसो गर्दा अन्तर्राष्ट्रिय सम्बन्धमा बृहत्तर लोकतन्त्र र बलियो ग्लोबल साउथको सम्भावनामा ठूलो सुधार आउने बताए।

वाङले भने कि चीन विश्वशान्ति र स्थिरता कायम राख्न न्यायपूर्ण शक्ति हुने छ, समानता, खुलापन र सहयोगमा आधारित विश्वव्यापी साझेदारी विस्तारलाई जारी राख्ने छ, हटस्पट मुद्दाहरू समाधान गर्न चिनियाँ शैलीको दृष्टिकोणलाई सक्रिय रूपमा अभ्यास गर्ने छ, र एकता तथा आत्मनिर्भरताको नयाँ अध्याय लेख्न ग्लोबल साउथ देशहरूसँग सामेल हुने छ।

यस वर्ष चीन–अफ्रिका सहयोग मञ्चको २५ औँ वार्षिकोत्सव हो। विगत २५ वर्षमा संयुक्त सहयोगअन्तर्गत अफ्रिकामा करिब एक लाख किलोमिटर सडक र १० हजार किलोमिटरभन्दा बढी रेलमार्ग निर्माण र स्तरोन्नति गरिएको तथा पछिल्लो तीन वर्षमा चिनियाँ उद्योगहरूले अफ्रिकामा ११ लाखभन्दा बढी रोजगारी सिर्जना गरेको र चीन लगातार १६ वर्षदेखि अफ्रिकाको सबैभन्दा ठूलो व्यापारिक साझेदार रहँदै आएको पनि वाङले बताए।

यसै गरी, चीन र ईयूको संयुक्त आर्थिक उत्पादन विश्वमा एक तिहाई भन्दा बढी रहेको र चीन-ईयू सहयोग विश्वमा रणनीतिक रूपमा महत्त्वपूर्ण र प्रभावशाली भएको भन्दै उनले भने, ‘ईयूमा चीनको अझै पनि विश्वास छ र हामी यो पनि विश्वास गर्छौं कि ईयू चीनको विश्वासिलो साझेदार हुन सक्छ।’ चीन र ल्याटिन अमेरिकी र क्यारेबियन देशहरू पहाड र महासागरमाथि र सबै प्रकारका गडबडीको परवाह नगरी सहकार्यलाई उच्च स्तरमा पुर्याउन एकसाथ आउने पनि बताए।

वाङ यीले जापानलाई शान्तिपूर्ण विकासको मार्गलाई निरन्तरता दिन इतिहासलाई मनन गर्न र चीनसँगको सम्बन्धमा एक चीन सिद्धान्तको पालना गर्न आग्रह गरे। ‘इतिहासलाई सम्झँदा भविष्यलाई अझ राम्रो आकार दिन सकिन्छ। इतिहासलाई बिर्सेर अगाडि बढ्दा दिशा गुम्न सक्छ,’ उनले भने।

वाङका अनुसार, चीनले यस वर्ष प्रमुख कार्यक्रमहरूको शृंखला आयोजना गर्नेछ, जसमा जापानी आक्रामकताविरुद्धको चिनियाँ जनप्रतिरोध युद्ध (१९३१-४५) र विश्व फासिस्ट विरोधी युद्धको विजयको ८० औँ वार्षिकोत्सवको भव्य स्मृति र साङहाई सहयोग संगठन शिखर सम्मेलन समावेश छ। सन् २०२५ मा, चीनको प्रमुख कूटनीतिमा नयाँ हाइलाइटहरू हुनेछन्, जसले चीन र विश्व बीच घनिष्ठ सहयोग र साझा सफलताको नयाँ अध्याय लेख्ने छ,  वाङले भने।

परराष्ट्रमन्त्री वाङले सांघाई सहयोग संगठन (एससीओ) को शिखर सम्मेलन यस शरद ऋतुमा थ्येनचिनमा आयोजना गर्ने बताएका छन्। यस वर्ष एससीओको रोटेटिङ चेयरको रूपमा चीनले ‘सांघाई भावनालाई अगाडि बढाउने: एससीओ इन एक्सन’ को विषय तय गरेको र सुरक्षा, आर्थिक र सांस्कृतिक क्षेत्रमा १०० भन्दा बढी गतिविधिहरू आयोजना गर्न काम गरिरहेको पनि सुनाए।

चिनियाँ विदेशमन्त्री वाङ यीले चिनियाँ अर्थतन्त्रले एउटा विशिष्ट विशेषता देखाएको र यसले सबै प्रतिकूलताविरुद्ध विजय हासिल गरिरहेको पनि बताएका छन्। गत वर्ष चीनको आर्थिक वृद्धिदर ५ प्रतिशतले वृद्धि भएको र यो प्रमुख अर्थतन्त्रको शक्तिको ज्योतिका रूपमा रहेको उनले औँल्याए।

वाङले सुस्त वैश्विक वृद्धि र एकपक्षीय प्रतिबन्ध र संयुक्त राज्य अमेरिकाको दबावका कारण उत्पन्न चुनौतीहरूको पृष्ठभूमिमा हरित रूपान्तरणको उद्देश्यले गरिएको सशक्त प्रयासका कारण यो उपलब्धि हासिल भएको बताए। ‘हाम्रो विश्वास चीनको विशाल बजार र बलियो घरेलु माग, यसको बलियो औद्योगिक आधार र नवीनता-संचालित गतिबाट आएको छ। यो विश्वास देशको संस्थागत फाइदा र सुधार र खुलापनप्रतिको प्रतिबद्धतासँग पनि गाँसिएको छ,’ वाङले भने, ‘अभूतपूर्व उच्च गतिको वृद्धिको चिनियाँ चमत्कारपछि अझ उल्लेखनीय उच्च गुणस्तरीय विकास हुने छ’ वाङले भने।