तराई क्षेत्रमा आलु उत्पादन : लाभदायक तर चुनौतीपूर्ण

नेपालको तराई क्षेत्रमा आलु उत्पादन आर्थिक दृष्टिकोणले लाभदायक रहेको एक नयाँ अनुसन्धानले देखाएको छ। झापा, बारा र कैलाली जिल्लामा गरिएको अध्ययनले आलु खेतीको लागत, आम्दानी र समस्याहरूको विस्तृत विश्लेषण प्रस्तुत गरेको छ। यस अनुसन्धानका अनुसार आलु उत्पादनले किसानहरूलाई राम्रो आम्दानी दिन सक्ने भए तापनि उन्नत बिउको अभाव, रोग र किराको प्रकोप जस्ता समस्याहरूले यस क्षेत्रलाई अझै चुनौतीपूर्ण बनाएको छ। अध्ययन नेपाल कृषि अनुसन्धान परिषद (नार्क) का वैज्ञानिकहरु सञ्जीव सुवेदी, युगनाथ घिमिरे, सुदीप गौतम, हेमाकुमारी पौडेल र जीवन श्रेष्ठले गरेका हुन्।

आलु उत्पादनको आर्थिक तथ्यांक

अनुसन्धानका अनुसार एक कठ्ठा जमिनमा आलु उत्पादन गर्न लाग्ने औसत लागत ५,८५० रुपैयाँ रहेको छ भने कुल आम्दानी १२,४५४ रुपैयाँ छ। यसरी एक कठ्ठामा आलु खेतीबाट ६,६०४ रुपैयाँको शुद्ध लाभ (ग्रोस मार्जिन) प्राप्त गर्न सकिने देखिएको छ। यसले आलु उत्पादन आर्थिक दृष्टिकोणले लाभदायक रहेको देखाउँछ।

जिल्लागत आधारमा हेर्ने हो भने बारा जिल्लामा सबैभन्दा कम लागत (४,४२७ रुपैयाँ) र सबैभन्दा बढी शुद्ध लाभ (८,९०४ रुपैयाँ) देखिएको छ। कैलालीमा पनि शुद्ध लाभ ८,११० रुपैयाँ रहेको छ भने झापामा यो मात्र २,७९९ रुपैयाँमा सीमित छ। यसको मुख्य कारण झापामा उत्पादन लागत बढी रहेको छ।

बिउको स्रोत र बजार व्यवस्था

अध्ययन प्रतिवेदनअनुसार ५२.७ प्रतिशत किसानहरूले आफ्नै घर वा छिमेकीबाट बिउ प्राप्त गर्ने गरेका छन्। यसले उन्नत बिउको अभाव र खराब गुणस्तरको बिउ प्रयोग गर्ने समस्या उजागर गर्दछ। यसबाहेक २० प्रतिशत किसानले सहकारी संस्था वा किसान समूहबाट बिउ प्राप्त गरेका छन्।

बजार व्यवस्थाको हिसाबले ३५.२ प्रतिशत किसानले आफ्नो उत्पादन स्थानीय बजारमा बेच्ने गरेका छन् भने ३४.५ प्रतिशत किसानले थोक व्यापारीलाई बेच्ने गरेका छन्। स्थानीय बजारमा बेच्दा किसानलाई बढी मुनाफा हुने देखिएको छ।

आलु उत्पादनमा समस्या

अध्ययनले आलु उत्पादनमा आइपरेका प्रमुख समस्या पहिचान गरेको छ। यसमा उन्नत बिउको अभाव (सूचकांक ०.७९) सबैभन्दा ठूलो समस्या हो। यसबाहेक रोग र किराको प्रकोप (सूचकांक ०.७१), बजार व्यवस्थाको अभाव (सूचकांक ०.६४), सिँचाइको अभाव (सूचकांक ०.४७) र श्रमिकको अभाव (सूचकांक ०.४१) जस्ता समस्याले किसानलाई चुनौती दिइरहेका छन्।

भविष्यका लागि मार्गदर्शन

अनुसन्धानअनुसार आलु उत्पादनलाई अझ बढी लाभदायक बनाउन उन्नत बिउको प्रयोग, रोग र किरा नियन्त्रणका लागि प्राविधिक ज्ञान र सिँचाइ व्यवस्था प्रभावकारी पार्नुपर्ने देखिएको छ। सरकारले किसानलाई उन्नत बिउ र प्राविधिक ज्ञान उपलब्ध गराउनुपर्ने र बजार व्यवस्था सुधार्नुपर्ने आवश्यकता छ।

नेपालको तराई क्षेत्रमा आलु उत्पादन आर्थिक दृष्टिकोणले लाभदायक रहेको देखिए तापनि उन्नत बिउको अभाव, रोग र किराको प्रकोप जस्ता समस्याहरूले यस क्षेत्रलाई चुनौतीपूर्ण बनाएको छ। यसलाई समाधान गर्न सरकारले किसानहरूलाई उन्नत बिउ, प्राविधिक ज्ञान र बजार व्यवस्थापनमा सहयोग गर्नुपर्ने देखिएको छ। यसले नेपालको आलु उत्पादन क्षेत्रलाई अझ बढी उन्नत बनाउन मद्दत गर्न सक्छ।