कांग्रेसले देखेको आठ चुनौती

ललितपुर- नेपाली कांग्रेसले मुलुकसामु आठवटा समस्यालाई प्रमुख चुनौतीका रूपमा लिएको छ। पार्टी महासमिति बैठकअन्तर्गत मंगलबार सुरु भएको बन्दसत्रमा उपसभापति पूर्णबहादुर खड्काले पेस गरेको नीति प्रस्तावमा चुनौतीका विषयलाई आठवटा बुँदामा समेटिएको हो।

खड्काको प्रस्तावमा संविधानको व्यावहारिक र प्रभावकारी कार्यान्वयनको सवाल, लम्बिदो संक्रमण र नागरिकका दु:ख, सार्वजनिक संघसंस्थाप्रतिको घट्दो विश्वासलाई चुनौतीका रूपमा लिइएको छ। यसैगरी बढ्दो असमानता, नागरिक स्तरमा रहेको निराशा, लोकरिझ्याइँ, अधिनायकवाद र पुनरुत्थानको कुचेष्टाजस्ता समस्या पनि खड्काले औँल्याएका छन्।

खड्काले संविधानले प्रत्याभूत गरेको मौलिक हकलगायत संविधान पूर्ण कार्यान्वयनका लागि आवश्यक पर्ने कतिपय कानुनको निर्माणमा अझै पनि काम गर्न बाँकी रहेको उल्लेख गरेका छन्।

राजनीतिक स्थायित्व, संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्रको संस्थागत विकास र आर्थिक वृद्धि तथा उन्नतिका पक्षमा भरपर्दाे र दिगो काम द्रुत गतिमा अगाडि बढ्न नसक्दा संक्रमणकालीन अवस्था लम्बिइरहेको उनको प्रस्तावमा उल्लेख छ।

खड्काले उल्लेख गरेका छन्, ‘सत्य निरूपण तथा मेलमिलापका काम अझै निष्कर्षमा पुग्न सकेका छैनन्। समयानुकूल बदलिनुपर्ने नीति, नियम, ऐन तथा कानुन अझै बन्न सकेका छैनन्।’ यसले गर्दा नागरिकका दु:ख तथा कष्टमा आशा गरेअनुसार सुधार आउन नसकेको उनको भनाइ छ।

सरकारी संघसंस्था, संवैधानिक अंग, संसद् तथा यसअन्तर्गतका काय तथा समितिलगायतका अन्य सार्वजनिक निकाय तथा संघसंस्थाले नागरिकको विश्वास जित्न नसकेको हो कि भन्ने भावनाको विकास हुन थालेको खड्काको प्रस्ताव उल्लेख छ।

साथै सार्वजनिक संघसंस्था र निकायमा भएको दलीयकरण र राज्यले प्रदान गर्ने सार्वजनिक सेवा तथा कार्यको गुणस्तर कमजोर भयो भन्ने आमनागरिकको गुनासो रहेको पनि उनले उल्लेख गरेका छन्। ‘नागरिकका यस्ता गुनासा तथा सरोकारलाई समयमै प्रभावकारी ढ‌ंगले सम्बोधन गर्न नसक्दा सार्वजनिक संघसंस्थामाथि नागरिकको अविश्वास विस्तारै बढ्दो छ’, खड्काको प्रस्तावमा उल्लेख छ।

नेपाली समाजमा विभिन्न खालका असमानता बढ्दै गइरहेको खड्काले उल्लेख गरेका छन्। ‘आर्थिक रूपमा सम्पन्न र विपन्न बीचको खाडल झन् फराकिलो हुँदै गएको छ। कुनै समयमा जमिन माथिको स्वामित्वले असमानता बढाएको थियो तर अहिले प्राकृतिक स्रोत साधनको असमान वितरण, शक्ति तथा स्रोतमाथिको असमान पहुँच लगायतका कारणले असमानता बढाउँदै लगेको स्थिति छ।’

विविध विषम परिस्थिति तथा चुनौतीका कारण नागरिकस्तरमा निराशा बढिरहेको खड्काको प्रस्तावमा उल्लेख छ। द्वन्द्वग्रस्त अवस्थामा पुगेको मुलुकलाई नेपाली कांग्रेसले सम्हाल्दै सबै शक्तिलाई विश्वासमा लिई निकास दिएर मूलबाटोमा त फर्काए पनि शान्ति प्रक्रियाका कतिपय काम बाँकी रहेको उनले औँल्याएका छन्।

उनको प्रस्तावमा छ,  ‘जनआन्दोलनपछिको करिब १८ वर्षको अवधिमा देशले विकास, समुन्नति तथा आर्थिक वृद्धिमा धेरै काम गरिसक्नुपर्ने थियो। देशले स्थिरता र प्रगतिको बाटो पक्रिसक्नुपर्ने थियो तर विविध कारणले त्यसो हुन सकिरहेको छैन।’

देशमा द्रुत आर्थिक विकासको अभाव रहेको, आमनागरिकका अपेक्षा र देशको आवश्यकताको सही सम्बोधन हुन नसकिरहेको उनको भनाइ छ।  कतिपय निराशाको जगमा टेकेर धमिलो पानीमा माछा मार्ने प्रवृत्ति बढेको कांग्रेसको ठहर छ।

‘समस्या तथा अप्ठ्याराहरूलाई पन्छाएर मुलुकलाई सही दिशा प्रदान गर्न आर्थिक तथा भौतिक विकास गर्दै सामाजिक रूपान्तरणको बाटोमा अगाडि बढ्नु पर्नेमा त्यसको ठीक विपरीत नागरिकमा थप निराशा बढाउँदै त्यही निराशाको व्यापार गर्न खोजिँदै छ। मूलत: लोकरिझ्याइँ, अधिनायकवाद तथा पुनरुत्थानको प्रलाप बढेर गएको छ’, खड्काले उल्लेख गरेका छन्।

लोकरिझ्याइँ गर्नेहरूको हालको शासन व्यवस्था तथा प्रणालीप्रति कुनै पनि अपनत्व नरेहको दाबी कांग्रेसको छ। खड्काले भनेका छन्, ‘न त गौरवपूर्ण इतिहास छ, न त विश्वस्त भविष्य। न त लोकतन्त्रप्रतिको प्रतिबद्धता छ, न त भावी यात्राको प्रस्ट मार्ग चित्र नै। यिनीहरू सस्तो लोकप्रियताका नाममा समाजमा वितृष्णा र निराशाको राजनीतिक खेती गर्न प्रयत्नशील छन्।’

अधिनायकवादीहरू रूपमा भिन्न देखिए तापनि सारमा लोकतन्त्र विरोधी नै रहेको खड्काले उल्लेख गरेका छन्। उनले भनेका छन्, ‘ उनीहरूको पनि प्राप्त उपलब्धिमा कुनै अपनत्व छैन, न त राष्ट्रको बृहत्तर हितको दायित्व बोध छ, न जिम्मेवारी।’

भर्खरै स्थिरताको लय समात्दै गरेको लोकतान्त्रिक शासन व्यवस्थाको विरुद्धमा घृणाको राजनीति र त्यही घृणाको आवरणमा केही तत्त्वहरू फेरि अधिनायकवाद लाद्ने असफल दुष्प्रयासमा लागेको खड्काले उल्लेख गरेका छन्।

राजनीतिक दल र सरकारको काम गर्ने तौरतरिका तथा शैलीप्रति आमनागरिकको गुनासो, असन्तुष्टि तथा चित्त दुखाइलाई व्यवस्थासँग जोडेर परिवर्तनविरुद्ध आवाज उठाउनेहरू पनि सक्रिय देखिएको खड्काको प्रस्तावमा उल्लेख छ।

उनले भनेका छन्, ‘राजनीतिक पुनरुत्थानको यो कुचेष्टा गैरजिम्मेवार र असान्दर्भिक सोच हो। इतिहासको अपव्याख्याले केवल भ्रम दिन्छ, सत्य दिँदैन। पुनरुत्थानको प्रयास जस्तो देखिने सडककर्म खासमा प्रयास होइन, यो केवल अर्थहीन कुचेष्टा मात्रै हो।’

खड्काले यस्ता समस्या समाधानका लागि विभिन्न सुझाव पनि पेस गरेका छन्। संविधानको कार्यान्वयन गरिनुपर्ने, सुशासन, सदाचार र भ्रष्टाचार नियन्त्रण गरिनुपर्ने, अर्थतन्त्रको सुधारमा राजनीतिक प्रतिबद्धता हुनुपर्ने, असमानताको न्यूनीकरण हुनुपर्ने खड्काको सुझाव छ।

साथै सार्वजनिक संस्थाको सबलीकरण, शासन प्रणालीमा नागरिक सहभागिता, संघीयता कार्यान्वयन र सबलीकरण, प्रभावकारी सेवा प्रवाह, युवा ज्ञान तथा विज्ञताको सदुपयोगसम्बन्धी नीति अवलम्बन गर्नुपर्ने उनको प्रस्ताव छ। दलीय अन्तरसम्बन्ध, पार्टीको आन्तरिक लोकतन्त्र र सहचार्य अभिवृद्धि, आन्तरिक शक्ति र आन्तरिक सुशासनजस्ता गतिविधिले मात्रै विद्यमान समस्या समाधान हुने सक्ने दाबी खड्काको प्रस्तावमा गरिएको छ।

खड्काले भनेका छन्, ‘परिस्थिति अप्ठ्यारो छ, चुनौती छन्, समस्या छन् तर यस परिस्थितिलाई नेपाली कांग्रेसले सम्हाल्छ। नेपाली कांग्रेसका एकएक सदस्य साथीहरू यस परिस्थितिलाई आफ्नो स्थानमा रहेर सम्हाल्न र नेतृत्व दिन सक्षम छन्। प्रगति तथा समुन्नतिको तीव्र र उत्कट चाहना बोकेका आमव्यक्तिका चासो र सरोकारलाई हामी सम्बोधन गर्छौँ।’

राष्ट्रियता, लोकतन्त्र र समाजवादको मूलभूत मान्यताको जगमा आवश्यक नीति तथा कार्यक्रम तर्जुमा गरी प्रभावकारी ढंगले नागरिकको चाहनालाई सम्बोधन गर्न कांग्रेस प्रतिबद्ध रहेको उनले उल्लेख गरेका छन्।