हिमाल प्रेस 
मनाङ- नदी किनारै किनार सुन्दरता थप्दै हाँसिरहेको हिमाल र अग्ला पहाडका चुचुरा हेर्दै उकालो चढ्ने क्रमसँगै स्वर्गीय आनन्द लिन पाइन्छ मनाङमा जसबाट प्राकृतिक सौन्दर्यताको पूर्ण रुपमा अनुभूति गर्न सकिन्छ।
हिमालबाट आएको मर्स्याङ्दी नदीको सङ्लो, कञ्चन अनि सफा पानी र स्वच्छ हावाको महसुस गर्दै प्राकृतिक सुन्दरताको भरपुर रसास्वादन गर्न पाइने क्षेत्र पनि हो मनाङ।
यस स्वर्गीय आनन्दको क्षेत्रमा पुग्न विदेशी मात्रै नभई नेपाली पनि उत्तिकै आतुर हुने गर्छन्। कैयौँ मानिस यस क्षेत्रमा पुग्न लालायित हुने गरेका छन्। प्रकृतिसँग रमाउने क्षेत्रकै रूपमा विश्वमा परिचय बनाएको हिमाली जिल्ला मनाङको मुहार बिस्तारै फेरिँदै गएको छ।
विश्वले स्वर्गका रुपमा बयान गर्ने र प्रचारप्रसार गर्ने मनाङमा जलवायु परिवर्तन त टाढाका कुरा हुन्। मनाङलाई प्रत्यक्ष रुपमा देखिने र भेटिने कुराले नै कुरूप बनाउन थालेको छ। विगतको तुलनामा मनाङ पुग्न सडक सञ्जालले सहज र छिटो बनाएको छ। विभिन्न खालका प्रदूषण पनि बढ्दो छ । प्रत्यक्ष रुपमा जलवायु परिवर्तनको असर देखापरेको छ। यसका साथै मानवीय तवरबाट हुने अन्य फोहरमैला पनि बढ्दैछ।
यात्रामा निस्कने पर्यटक तथा स्थानीयले हिमाली क्षेत्र र चिसो भएकाले प्याकेटका खानेकुरालाई प्राथमिकता दिएका छन्। प्लास्टिकका प्याकेटका खाद्यवस्तुको वजन कम हुँदा उपयोग बढेको पाइन्छ। यसबाट निस्कने प्लास्टिकजन्य फोहरमैला मनाङमा बढ्दै गएको छ।
मनाङमा वर्षा
कम पानी पर्ने परिचय बनाएको मनाङमा बिस्तारै वर्षा हुन थालेको छ। जसले गर्दा विश्वले उत्सर्जन गर्दै आएका विभिन्न असरदार वायुले यहाँका प्रकृतिलाई प्रत्यक्ष रूपमा प्रभाव पारेको छ । विसं २०७८ जेठ १४ र असार १ मा मर्स्याङ्दी नदीमा विनाशकारी बाढी आउनु यसकै प्रभावका रुपमा विश्वले लिएको छ।
यही बाढीले यहाँका प्राकृतिक सुन्दरतालाई प्रभाव पारेको छ। यसले पनि यहाँको प्राकृतिक रूप फेरिएको छ। कहिल्यै बाढी नआएको मनाङमा पहिलोपटक आएको देखेको मनाङ ङिस्याङ गाउँपालिका–१ माथिल्लो पिसाङका ७० वर्षीय याङदुङ गुरुङले बताए।
उनले भने, ‘हामी जन्मिएर बुढो भयौँ। मर्स्याङ्दी नदीमा बाढी आएको कहिल्यै देखेका थिएनौँ। खै के भएको हो बुझ्नै सकिएन। पृथ्वीमा के फेरिँदैछ कुन्नि पहिले नआउने नदीमा बाढी आयो।’
बाढीले भौतिक पूर्वाधार र यहाँको प्रकृतिलाई धेरै असर पुर्याएको छ। उनले भने, ‘नदीको वितण्डाले घर, बस्ती बगायो। प्रकृतिले नै बनाएको अनौठो संरचना पनि बाढीले परिवर्तन भयो।’ शान्त र सुन्दर वातावरण रहेको मनाङ अहिले फेरिँदै गएको छ।
फोहरमैला बढ्दै
बिस्तारै मानव जीवनशैली परिवर्तन हुँदै गएको छ। प्रांगरिक खाद्यान्नलाई निरुत्साहित गर्दै बजारमा आएका प्लास्टिकका प्याकेटमा भएका खानेकुरालाई प्रोत्साहन गरिएको छ। जसले गर्दा रमणीय र प्राकृतिक क्षेत्र परिवर्तन हुँदै गएका छन्।
मनाङ पर्यटकीय क्षेत्र भएकाले यहाँ फास्ट फुडका रूपमा प्याकेटमा बन्द गरिएका सामानको उपभोग बढ्दै गएको छ। यसले प्लास्टिकजन्य तथा सिसाजन्य फोहरमैला बढ्दै गएको छ। फास्ट फुडका रूपमा उपयोग गरिएको खाद्यवस्तुको प्याकेट जथाभावी फालिँदा यहाँको प्राकृतिक सुन्दरतामा कुरूपता थपिन थालेको छ।
फालिएका प्याकेट जताततै फोहरमैलाको डंगुर बन्न थालेको स्थानीय फुर्वा लामाले बताए।
उनले भने, ‘यहाँबाट निस्कने प्लास्टिकजन्य फोहरमैलाको व्यवस्थापन हुन सकेको छैन । यस्ता फोहर बढ्ने क्रममा रहेकाले व्यवस्थापनमा ध्यान जानु आवश्यक छ। उपयोग गर्ने व्यक्ति सचेत भएमा यसको निराकरण गर्न सहज हुन्छ।’
मनाङ पर्यटकीय क्षेत्र भएकाले स्थानीय तहले नै फोहर व्यवस्थापन गरेका छन्। पछि समस्याका रुपमा विकास हुने भएकाले समयमा नै फोहर व्यवस्थापनमा सचेतता अपनाउनुपर्नेमा उनको जोड छ।
पदमार्ग र हिमाल जोखिममा
हिमाल र पदमार्ग नै मनाङको मुख्य आकर्षणको केन्द्र हो। हिमाल र पदमार्ग नै जोखिममा छन्। हिउँ माथि सर्दै गएको छ । जसले बगर र कालापत्थर बन्ने क्रम बढेको छ।
हिमालमा हिउँ नै कम देखिन थालेको छ। हिउँदमा नै हिमालमा हिउँ कम देखिनु जलवायु परिवर्तनको प्रत्यक्ष असर परेको विज्ञको भनाइ छ। विभिन्न क्षेत्रबाट गरिँदै आएको अध्ययनले हिमालमा प्रभाव देखिने गरेको विज्ञको बुझाइ छ।
